8 vragen aan een verslavingsarts

Petra Ooms werkte eerst jarenlang als huisarts, voordat ze de stap maakte naar verslavingsarts. Intussen is ze als verslavingsarts en behandelaar verbonden aan Jellinek. Wij stelden haar 8 vragen rondom alcohol.

Wat is Jellinek? Jellinek is een van de grootste instellingen voor verslavingszorg in Nederland, met locaties voor behandeling in Amsterdam, Utrecht, Amersfoort, Almere, Amstelveen, Gorinchem en de regio Gooi- en Vechtstreek.

Kun je spreken van een risicoprofiel als het gaat om alcoholverslaving? “Zeker. Sommige mensen zijn gevoeliger voor het ontwikkelen van verslavingen. En ook kinderen van een verslaafde ouder lopen meer risico om later zelf een verslaving te ontwikkelen. Sowieso is je thuissituatie van grote invloed op je eigen alcoholgebruik. Waren je ouder grote innemers? Vonden ze het geen probleem toen je vanaf je twaalfde een glaasje meedronk zo nu en dan? Daarnaast spelen je karakter en je ervaringen ook een rol. Ben je een overpresteerder? Angstig aangelegd? Heb je een trauma? Ben je onveilig gehecht? Met welke vrienden ga je om? Een of meerdere van deze invloeden kan leiden tot vroeg en overmatig gebruik van allerlei verdovende middelen.” Wat zijn de alarmsignalen bij een alcoholverslaving? “Vergeetachtigheid, somberheid, concentratieproblemen, vermoeidheid, een korter lontje, zelfverwaarlozing en slaapproblemen in combinatie met geregelde ziekmelding van het werk en het regelmatig afzeggen van sociale afspraken zijn alarmsignalen.”

Zelfverwaarlozing Langdurig en overmatig alcoholgebruik leidt in veel gevallen tot een vorm van zelfverwaarlozing. Iemand eet niet goed, neemt de regels van persoonlijke hygiëne niet in acht (decorumverlies) en laat zich niet behandelen voor zijn alcoholverslaving of vertoont risicovol gedrag.

Wanneer spreek je van een alcoholverslaving? “Wanneer je dwangmatig op zoek gaat naar het vervullen van het verlangen om, in dit geval, alcohol te drinken en je dagelijks functioneren onder druk staat, vanwege je zucht naar alcohol en het drinken van alcohol, kun je spreken van een alcoholverslaving.” Hoe snel kan alcohol drinken leiden tot een verslaving? “Alcohol is een sluimerende verslaving. Zo anders is dat met andere middelden. Aan tabak, cocaïne en benzo’s kun je direct verslaafd raken. Een alcoholverslaving ontstaat geleidelijker. Een alcoholverslaving is ook lang(er) te maskeren. Dit ligt ook aan de functie van het gebruik. Drink je om geen verdriet te voelen? Drink je omdat je dit al van jongs af aan doet? Of drink je om in slaap te vallen?”

Benzo’s Benzodiazepines (soms benzo’s genoemd) is een groep medicijnen tegen angst en/of slaapproblemen. Ze maken iemand suf en slaperig.

Wat maakt alcohol zo verslavend? “Alcohol is een lastige drug. Zowel lichamelijk als maatschappelijk. Het is overal verkrijgbaar. Het hoort bij onze cultuur. En het is doseerbaar. Lichamelijk gezien is alcohol een klein molecuul dat van invloed is op verschillende neurotransmitters binnen het beloningssysteem.”

De neurotransmitters dopamine en serotonine Dopamine is de belangrijkste neurotransmitter in het beloningssysteem en betrokken bij het ‘belonende’ gevoel dat ontstaat bij gedragingen zoals eten, drinken en seks. Alcohol, maar ook andere verslavende middelen, hebben een stimulerend effect op de dopamine-afgifte. Hierdoor geeft het drinken van alcohol een belonend, prettig en euforisch gevoel. Naast het effect op dopamine-afgifte heeft alcohol ook een stimulerend effect op serotonine in het brein. Serotonine heeft onder andere een effect op stemming, slaap en geheugen en geeft eveneens een prettig gevoel en een gevoel van verbondenheid met anderen. Bron: trimbos.nl/expertisecentrum alcohol

Hoe kun je het gesprek aangaan met iemand waarover je je zorgen maakt qua alcoholgebruik? “Probeer ter sprake te brengen wat je ziet. Oordeel daarbij niet. Zeg bijvoorbeeld: ‘Het valt me op dat ik vaak een alcoholgeur bij je ruik.’ Of: ‘Ik merk dat je regelmatig verward overkomt als ik je bel’. Vraag daarna toestemming om er verder over te praten met diegene. ‘Vind je het goed als ik je nog een paar vragen stel?’ Als de persoon in kwestie aangeeft, dit niet te willen kom er dan een volgende keer op terug. Laat je niet afschrikken en blijf op een respectvolle manier praten met hem of haar.” Hoe kijk jij als verslavingsexpert naar het nut van een challenge zoals IkPas? “Als je toe bent aan verandering van alcoholgebruik en je besluit tijdelijk niet te drinken, dan is iedere dag een hoeraatje waard. Als je zelf kunt besluiten om te stoppen en het lukt je dan ook, een dag, 2 dagen, een week, een maand of zelfs langer, dan doet dat heel veel met je zelfvertrouwen. Met iedere dag dat je geen alcohol drinkt, zet je je alcoholgebruik steeds verder op losse schroeven. En als het niet lukt en je onverhoopt toch weer alcohol drinkt, dan is dat ook een eyeopener. Want waarom lukt het niet? Een waardevolle vraag die je jezelf kunt stellen, zodat je meer inzicht krijg in je eigen alcoholpatroon.”